SecondChanceEducation.eu - Πανευρωπαϊκή δικτύωση και ενδυνάμωση για εκπαιδευτικούς Δεύτερης Ευκαιρίας

Οι δύο τελευταίες δεκαετίες έδωσαν στην Εκπαίδευση Δεύτερης Ευκαιρίας σε όλη την Ευρώπη την δυνατότητα να οριοθετηθεί και να αυτονομηθεί ως συστατικό της διά βίου μάθησης και να ενηλικιωθεί διαμορφώνοντας δική της ταυτότητα με βάση την ιδιαίτερη στοχοθεσία και μεθοδολογία υλοποίησής της, καθώς και με τους ειδικούς επαγγελματίες που την θεραπεύουν, τους εκπαιδευτικούς Δεύτερης Ευκαιρίας.

Ο ιστότοπος SecondChanceEducation.eu ήλθε πολύ πρόσφατα να συμβάλει στην οικοδόμηση της ταυτότητας αυτής της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής κουλτούρας Δεύτερης Ευκαιρίας υποστηρίζοντάς την ψηφιακά. Το εγχείρημα και όλη η δραστηριότητα που το θεμελίωσε και το τροφοδοτεί είναι πρωτοβουλία του ευρωπαϊκού προγράμματος DISCO (Digital Second Chance Opportunities project), που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αυτή η διαδικτυακή και με πανευρωπαϊκό χαρακτήρα πλατφόρμα δημιουργήθηκε για να αποτελέσει κέντρο γνώσης και ποιότητας Δεύτερης Ευκαιρίας, παρέχοντας εργαλεία που δίνουν την δυνατότητα υλοποίησης μιας «άνευ συνόρων» εκπαίδευσης Δεύτερης Ευκαιρίας. Σκοπός της είναι να «αναβαθμίζει» τις ποικίλες εθνικές εξελίξεις στο πεδίο της Δεύτερης Ευκαιρίας σε στοιχεία ωφέλιμα και ενδιαφέροντα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές δύνανται να αφορούν στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, στον ορισμό κριτηρίων ποιότητας και στην αξιολόγηση των σχολείων, στην διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας και στις διεθνείς επαγγελματικές ανταλλαγές των εκπαιδευομένων.

Πρόδρομοι και καταγωγή του SecondChanceEducation.eu: ευρωπαϊκά προγράμματα

Ο ιστότοπος SecondChanceEducation.eu έλκει την καταγωγή του άμεσα από το πρόγραμμα DISCO (βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη) και έμμεσα από έναν ικανό αριθμό προγενέστερων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, στο πλαίσιο των οποίων έχει παραχθεί μεγάλος όγκος υλικού διαφόρων ειδών και κατηγοριών για την υποστήριξη των μαθητών και των εκπαιδευτικών κοινοτήτων γενικότερα. Τα προγράμματα αυτά είναι:

·         DISCO (σε εξέλιξη). Επεξεργάζεται ένα on-line σύστημα αυτό- και ετεροαξιολόγησης για συνεχή διαμόρφωση ποιοτικών οργανωσιακών κριτηρίων σε ό,τι αφορά τις δομές Δεύτερης Ευκαιρίας (European Kitemark). Επιπλέον ένα εγχειρίδιο ανταλλαγών, ένα εγχειρίδιο αξιολόγησης πρακτικών και ένα εγχειρίδιο ανάλυσης αναγκών.

·         From School To Community (πλήρης τίτλος: "From School to Community: Children and Students as Agents of Social Change") Στόχος ήταν η συμμετοχή των μαθητών σε δραστηριότητες ευαισθητοποίησης σε θέματα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η απόκτηση αντίστοιχων στάσεων, αξιών και δεξιοτήτων.

·         LION (2012-2015). Το πρόγραμμα εστίασε στην ζωή, την μάθηση και την εργασία των ατόμων NEET (=not in employment, education or training) και παρήγαγε πληθώρα υλικών (Guidelines for the Quality Label for regional centres of excellence, World of learning Quality of teachers, Good Practice handbook, Recommendation for e-learning in second chance education, Good partnerships between training centres, second chance schools and firms, enterprises and business, Being a mentor in Second Chance education: Useful Tools for mentors supporting young people as apprentices, Inventory of Successful Cooperation with Housing Companies, Mobility – a chance for second chance, Handbook E-portfolio as the Transversal Element in the Triangle, Living and Learning in Border Regions).

·         Living and Learning in Border Regions. Εστίασε στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών για τη διαμόρφωση ενεργούς αυτόνομης μάθησης και σκέψης ατόμων που ζουν σε συνοριακά μέρη.

·         ENTER. Εστίασε σε διαδικασίες άτυπης κατάρτισης νέων μαθητών της Δεύτερης Ευκαιρίας με στόχο να μην φυλλορροήσουν από την τυπική εκπαίδευση. Παρήχθησαν 3 πακέτα εργαλείων (Τoolkits) που αποσκοπούν στην απόκτηση και προαγωγή των λεγόμενων soft skills, της αυτοπεποίθησης και των μαθησιακών κινήτρων των μαθητών. 

·         Hattrick. Επεδίωξε την κοινωνική ένταξη νέων απειλούμενων από κοινωνικό αποκλεισμό, κυρίως μεταναστών και προσφύγων, παρέχοντάς τους μάθηση μέσα σε ποδοσφαιρικούς ομίλους. Οι ομαδικές και διαπολιτισμικές δεξιότητες βρίσκονταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

·         EXACT. Εστίασε στην ανάπτυξη και διάχυση καλών πρακτικών στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης και παρήγαγε σειρά υλικών (Teacher Handbook, Inventory of preventive actions, Handbook for mentors and job coaches, Inventory of training materials).

·         Mobile. Αποσκοπούσε στην ανάπτυξη προσβάσιμης και επίκαιρης πληροφόρησης για διεθνείς επαγγελματικές ανταλλαγές σε θέματα κοινωνικής συμπερίληψης, ατομικών δεξιοτήτων και ευκαιριών εργασίας.

·         Learning Community. Ασχολήθηκε με την παροχή ίσων ευκαιριών σε απειλούμενες κοινωνικές ομάδες και ειδικά με την πρόσβαση μεταναστών στην εκπαίδευση ενηλίκων. Ο τίτλος “Learning Community - Migrants as Education Multipliers Pave the Way for Migrants to Access Lifelong Learning” δείχνει την έμφαση που δόθηκε στην εμπλοκή μεταναστών ως πολλαπλασιαστών. Παρήχθησαν υλικά (Guidelines for working with Education Ambassadors, Analysis of access of immigrants to life long learning opportunities, Curriculum Training  for Education-Ambassadors).

·         DEVOTED. Ενέπλεξε επαγγελματίες που εργάζονται με κοινωνικές ομάδες στο περιθώριο καθώς και με άτομα που απειλούνται από τη σχολική διαρροή. Μελέτησε και τελειοποίησε μεγάλο αριθμό καλών πρακτικών στα θέματα: κοινωνικές και πολιτικές δεξιότητες, δεξιότητες διαφορών πολιτισμού, φύλου κλπ., δεξιότητες για δημιουργικότητα και χρήση ΤΠΕ. Παρήχθη εγχειρίδιο με καλές πρακτικές και οδηγίες.

·         SAMIN. Εστίασε στην ένταξη στην αγορά εργασίας νέων μεταναστών (με παράδειγμα τους νέους τουρκικής καταγωγής). Παρήχθη εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτές που μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορα περιβάλλοντα.

Περιεχόμενα του SecondChanceEducation.eu

Τα προσφερόμενα περιεχόμενα του SecondChanceEducation.eu χωρίζονται κυρίως σε 3 τομείς:

 Mobility-Κινητικότητα

 Το μέρος αυτό περιλαμβάνει πόρους που αναφέρονται στις δυνατότητες και στις διαδικασίες μετακίνησης νέων, που προσέρχονται στην Δεύτερη Ευκαιρία, σε άλλες χώρες για δοκιμαστική ή πρακτική εργασία. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν 27 τέτοιοι πόροι με πληροφορίες, ενημερωτικά κείμενα, οδηγίες κλπ. Είναι το κατεξοχήν τμήμα που αφορά στους μαθητές της Δεύτερης Ευκαιρίας, αλλά έχει μεγάλη χρησιμότητα και για τους εκπαιδευτικούς.

 Practices-Καλές πρακτικές

 Πρόκειται για μια βάση δεδομένων που περιέχει μαθησιακές μεθόδους και καλές πρακτικές ενταγμένες στο τρίγωνο μαθαίνω – ζω – εργάζομαι. Στο τμήμα αυτό, όπως και στο επόμενο, έχουν ενταχθεί ποικίλες από τις εκπαιδευτικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν στα προαναφερθέντα προγράμματα, αλλά, ωστόσο, είναι δυνατό οι συνδρομητές του ιστοτόπου και μέλη του δικτύου να αποστέλλουν δικές τους διδακτικές και εκπαιδευτικές προτάσεις. Αυτό σημαίνει ότι ο ιστότοπος έχει δυναμικό και αλληλεπιδραστικό χαρακτήρα. Αυτήν την στιγμή υπάρχουν 39 ξεχωριστές προτάσεις για δραστηριότητες-πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν στην Εκπαίδευση Δεύτερης Ευκαιρίας (και όχι μόνον), ενώ είναι δυνατό να αξιολογηθούν όλοι αυτοί οι πόροι (στο πεδίο Reviews). Δραστηριότητες ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης, ανάπτυξης της ικανότητας συμμετοχής σε ομάδα, συμμόρφωσης με τους κοινωνικούς κανόνες είναι ορισμένα παραδείγματα από τη θεματική των προσφερόμενων καλών πρακτικών.

 Professional development-Επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών

 Στη βάση της δημιουργίας του SecondChanceEducation.eu εντοπίζεται η ανησυχία που χαρακτηρίζει μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών σήμερα σχετικά με τις πρακτικές και τις δεξιότητες που πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους για την εκπαιδευτική διαδικασία. Τέτοιου είδους ανησυχίες εντείνονται σε εποχές γοργών αλλαγών. Η αλλαγή των συνθηκών απαιτεί αλλαγή των σχολείων, αλλά και της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να διδάξουν σε τάξεις που διακρίνονται για τις έντονες διαφορές των μελών τους, να ανταποκριθούν στις ειδικές μαθησιακές ανάγκες που τυχόν προκύπτουν και να κάνουν ευρύτερη χρήση των ΤΠΕ και της τηλεκπαίδευσης. Οι σπουδές που οι εκπαιδευτικοί κάποτε πραγματοποίησαν συχνά δεν ανταποκρίνονται, ούτε άλλωστε υποχρεούνται να ανταποκριθούν, στις τρέχουσες συνθήκες της κοινωνικής και εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί διεκδικούν σήμερα όλο και περισσότερο έναν ρόλο στο σχεδιασμό της διδασκαλίας και οφείλουν να λαμβάνουν πάντοτε υπόψη διάφορα πλαίσια αξιολόγησης και λογοδοσίας. Όλα αυτά αφορούν προπάντων όσους εργάζονται (εκπαιδευτικούς, εκπαιδευτές, μέντορες, φίλους) με NEETs. Η μόνη λύση είναι η συμμετοχή σε μια διά βίου εκπαιδευτική επιμορφωτική διαδικασία, ικανή να υποδείξει την ανάγκη μετατόπισης των εκπαιδευτικών στις πρακτικές τους, να τους προσφέρει ενδυνάμωση και να υποστηρίξει την βιώσιμη αλλαγή της διδασκαλίας τους με απώτερο στόχο το όφελος των διδασκομένων.
Η πλατφόρμα SecondChanceEducation.eu περιλαμβάνει αυτήν την στιγμή 32 πόρους επαγγελματικής ανάπτυξης ποικίλων μορφών, ειδών και θεμάτων. Έχουν αντληθεί από προηγηθέντα ευρωπαϊκά σχέδια δράσης, αλλά συγκροτούν μια βάση που συνεχώς ανανεώνεται και εμπλουτίζεται με υλικά που αποστέλλονται και αξιολογούνται από εκπαιδευτικούς. Περιλαμβάνονται πετυχημένες online σειρές όπως το Flipped Classroom Webinar, που αφορά στην ανεύρεση διαδικτυακών πόρων και στη χρήση κινητών συσκευών σε διάφορες μαθησιακές καταστάσεις, αλλά και offline σειρές όπως η σειρά How to cope with bullying in your learning group, όπου παρέχονται πληροφορίες και εμπειρίες από εκπαιδευτικούς στο ζήτημα αυτό. Στις πρακτικές της πλατφόρμας επιδιώκεται η δημιουργία ενός κλίματος κοινότητας μάθησης με απώτερο σκοπό τη μεταβολή των σχολείων σε οργανισμούς μάθησης για την συστηματική διαμοίραση εμπειρίας και τεχνογνωσίας. Φιλοδοξία της πλατφόρμας είναι το κοινό-στόχος να διευρυνθεί με εκπαιδευτικούς από ποικίλες δομές πλην αυτών της Δεύτερης Ευκαιρίας.[i]

Επίλογος

Των προγραμμάτων που περιγράφηκαν συνοπτικά πιο πάνω και έχουν αποτελέσει τη βάση της πλατφόρμας SecondChanceEducation.eu κύριος φορέας υπήρξε η European Association of Cities, Institutions and Second Chance Schools, ένα διεθνές δίκτυο που δραστηριοποιείται στο πεδίο της διδασκαλίας και ενδυνάμωσης νέων που στερούνται δεξιότητες και προσόντα ώστε να πετύχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικά προγράμματα και στην αγορά εργασίας. Είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα το Heerlen, Ολλανδία, ο οποίος ιδρύθηκε το 1999 με σκοπούς: την οργάνωση της ανταλλαγής και μεταφοράς εμπειρίας μεταξύ πόλεων και συλλογικοτήτων που εμπλέκονται στην Δεύτερη Ευκαιρία, την υποστήριξή τους στη δημιουργία Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και την προώθηση του ευρωπαϊκού σχεδίου των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας γενικότερα.

Ο ιστότοπος SecondChanceEducation.eu, της οποίας ηγείται εμμέσως η  European Association of Cities, Institutions and Second Chance Schools, φαίνεται να ανταποκρίνεται στις ιδέες και υποδείξεις της σύγχρονης εκπαιδευτικής διοικητικής επιστήμης για δημιουργία δικτύων, σε διάφορα επίπεδα, στον κορμό της εκπαίδευσης, καθώς και για την θεσμοθέτηση και λειτουργία κοινοτήτων μάθησης και πρακτικής, που δεν θα αίρουν, αλλά αντίθετα θα ενισχύουν την αυτονομία και τις ικανότητες των συμμετεχόντων. Η επιτυχία του εγχειρήματος θα φανεί στην πράξη και κυρίως με κριτήριο το βαθμό διάδρασης που υπάρχει μεταξύ των μελών και με δείκτες τον αριθμό δεδομένων που θα εμφανίζονται και θα αξιολογούνται.

Πάντως, ένα τέτοιο δίκτυο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και ενδιαφέρον, δεδομένου ότι διασυνδέει οργανισμούς και εκπαιδευτικές κοινότητες από διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι στην αρχική σύλληψή τους τα ΣΔΕ δεν όφειλαν να υπαχθούν σε ένα αυστηρά κλειστό σύστημα, αλλά να λειτουργήσουν ως πολιτισμικά ευαίσθητοι οργανισμοί, να ανταποκριθούν δηλαδή στο τοπικό και στο ιδιαίτερο. Ωστόσο, τέθηκαν κάποιες βασικές αρχές και κανόνες, γνωστοί από τα ιδρυτικά κείμενα, και είναι, επομένως, ενδιαφέρον να βλέπουμε πώς αυτά εννοούνται, προσεγγίζονται και πραγματώνονται σε διάφορες πλευρές του ευρωπαϊκού χώρου. Η χρησιμότητα της πλατφόρμας όμως φαίνεται εντονότερη, αν σκεφτούμε ότι διάφορα εθνικά προγράμματα Δεύτερης Ευκαιρίας ενδέχεται να πέφτουν θύματα της συνειδητής ή ασυνείδητης αδιαφορίας της αντίστοιχης εκπαιδευτικής πολιτικής, η οποία, έστω κι αν δεν τα αφανίζει, τα αφήνει να μαραζώσουν. Στην Ελλάδα π.χ. έχουν τελευταία σωρευθεί πολλά προβλήματα και ένα από αυτά είναι ότι οι εκπαιδευτικοί των ΣΔΕ δεν τυγχάνουν της προσοχής που θα έπρεπε, αφού η επιμόρφωσή τους έχει πρακτικά σταματήσει, ενώ επίσης δεν υπάρχουν ενδείξεις δικτύωσης. Έτσι, προκύπτει μια δυνατότητα για επαγγελματική ενδυνάμωση από κάποιον άλλο, «ξένο» φορέα, η οποία, έστω κι αν δεν προσφέρει την πλέον καθοριστική ανάπτυξη, απομακρύνει τουλάχιστον την αίσθηση της απομόνωσης.

Ένα άλλο ενδιαφέρον ζήτημα, που ως εκ τούτου τίθεται από τον ιστότοπο SecondChanceEducation.eu, είναι ο εντοπισμός και η παρακολούθηση των θεμάτων που απασχολούν σήμερα την Δεύτερη Ευκαιρία. Όταν αναφερόμαστε στο θεσμό της Δεύτερης Ευκαιρίας, επικαλούμαστε συνήθως τα ιδρυτικά κείμενα και την αρχική αξιολογική μελέτη της ΕΕ και, ειδικά για την Ελλάδα, τον πολύτιμο, σε κάθε περίπτωση, τόμο Προδιαγραφές Σπουδών για τα ΣΔΕ. Μια προσεκτική μελέτη, όμως, του ιστοτόπου SecondChanceEducation.eu μπορεί να παράσχει πολλές διαφωτιστικές πληροφορίες και μια πανοραμική και άμεση εικόνα για το «γίγνεσθαι» των ΣΔΕ ανά την Ευρώπη. Έτσι, η  ανάλυση περιεχομένου του πλούσιου αυτού ιστοτόπου δίνει την δυνατότητα να προσεγγίσουμε τόσο το ευρωπαϊκό όσο και το πολιτισμικά ιδιαίτερο που χαρακτηρίζει όλα τα ευρωπαϊκά ΣΔΕ (συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών) και συγχρόνως να αναδείξουμε την ποικιλία και την δημοφιλία των θεμάτων που απασχολούν και δίνουν ζωή στο πεδίο αυτό.

Κωνσταντίνος Οικονόμου

---

[i] Προσεχές webinar: από τον Reinhold Schiffers μέσω Skype την Τρίτη 15 Μαρτίου 2016 στις  19:00 με θέμα "What to do when they feel uncomfortable in a group." (δήλωση ενδιαφέροντος για συμμετοχή: rschiffers@arcor.de).