Κυβισμός

Ο κυβισμός είναι καλλιτεχνικό ρεύμα της ζωγραφικής και της γλυπτικής, στην Ευρώπη του 20ου αιώνα. Το καλλιτεχνικό κίνημα της μοντέρνας τέχνης που εμφανίστηκε στη Γαλλία το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, με κυριότερους εκπροσώπους τον Π. Πικάσο, Τζ. Μπρακ, Χ. Γκρις και Φ. Λεζέ, πήρε το όνομά του από την ελληνική λέξη «κύβος».

Ο όρος κυβισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης Λουί Βωσέλ (Louis Vauxcelles) το 1908. Κατόπιν τον δανείστηκαν και οι ίδιοι οι δημιουργοί του κυβισμού. 

Οι κυβιστές ζωγράφοι συλλαμβάνουν τον κόσμο μέσω της γεωμετρικής δομής του αντικειμένου. Απεικονίζουν τις έννοιες και τις ιδέες των πραγμάτων.

Χαρακτηριστικά του κυβισμού είναι οι καθαρές φόρμες , το περίγραμμα , τα γεωμετρικά σχήματα.
Οι κυβιστές ζωγράφοι:
* Βλέπουν και ζωγραφίζουν το αντικείμενο από πολλές μεριές ταυτόχρονα. Διάφορες όψεις από πολλές οπτικές γωνίες.
* Καταργούν το χώρο. Δεν υπάρχει μπρος – πίσω, πάνω – κάτω, μέσα – έξω. Πολλαπλές προοπτικές. Η φόρμα και ο χώρος μέσα στον οποίο υπάρχει συγχέονται. Συγχέονται ακόμη και τα ίδια τα αντικείμενα μεταξύ τους.
* Χρησιμοποιούν την επανάληψη της φόρμας , γεγονός που δίνει την αίσθηση της κίνησης.
* Αφαιρώντας τα επιμέρους στοιχεία , αναλύουν και φτάνουν στα δομικά στοιχεία του αντικειμένου. Όμως η αφαίρεση στον κυβισμό δεν είναι μια αυθαίρετη αφαίρεση. Στηρίζεται στην πραγματικότητα. Δομή του ορατού φαινομένου.

Στην Ελλάδα πρωτοεμφανίζονται κυβιστικές τάσεις στο έργο του Παρθένη, γύρω στα 1930. Βασικά ο κυβισμός εκπροσωπείται από το έργο του Ν. Χατζηκυριάκου – Γκίκα.

Στα έργα τέχνης κυβιστών τα αντικείμενα χωρίζονται, αναλύονται, και συνθέτονται ξανά σε μια αφηρημένη μορφή - αντί οι καλλιτέχνες να αποδίδουν τα αντικείμενα από μια συγκεκριμένη γωνία, τα διαιρούν σε πολλαπλές απόψεις, βλέποντας έτσι ταυτόχρονα πολλές διαφορετικές διαστάσεις ή όψεις των αντικειμένων. Συχνά οι επιφάνειες των όψεων, ή τα πλάνα, τέμνονται σε γωνίες που δεν έχουν κάποιο αναγνωρίσιμο βάθος.

Ο κυβισμός άρχισε στα μέσα του 1906 από τους Ζωρζ Μπρακ (Georges Braque) και Πάμπλο Πικάσσο, που ζούσαν στη Μονμάρτη του Παρισιού. Γνωρίστηκαν το 1907, και δούλεψαν μαζί στενά μέχρι την έναρξη του πρώτου Παγκόσμιου πολέμου το 1914.

Το ρεύμα του κυβισμού αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα αφενός χάρη στη συγκέντρωση πολλών καλλιτεχνών στην Μονμάρτη και αφετέρου από την προσπάθεια προώθησης του από τον έμπορο τέχνης Χένρυ Κάνβαιλερ (Henry Kahnweiler). Ήδη το 1910 υπάρχουν αναφορές για σχολή του κυβισμού. Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί πως πολλοί αυτοαποκαλούμενοι κυβιστές καλλιτέχνες, κινήθηκαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις από τους εισηγητές του κυβισμού Μπράκ και Πικάσσο.

Ο κυβισμός επηρέασε βαθειά τον καλλιτεχνικό κόσμο, κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτέλεσε τον πρόδρομο μελλοντικών τάσεων όπως ο Φουτουρισμός, ο Κονστρουκτιβισμός και ο Εξπρεσιονισμός.

Το έργο «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907) του μεγάλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα Πάμπλο Πικάσο (1881-1937) θεωρείται ένα ορόσημο στην ιστορία της τέχνης γιατί εισάγει έναν καινούριο τρόπο ζωγραφικής, τον Κυβισμό, ο οποίος καταργεί την ως τώρα κρατούσα μέθοδο αναπαράστασης του αντικειμένου με ψευδαισθητική τεχνική.

Ο κυβισμός διαμορφώνεται σ’ έναν καινούριο τρόπο έκφρασης, ένα καινούριο στιλ από τον Πικάσο και τον Ζορζ Μπρακ (1882-1963). Αφετηρία έχουν κυρίως τα τελευταία έργα του Σεζάν στα οποία η φόρμα αποδίδεται με γεωμετρικούς όγκους και επίπεδα, αλλά και τα έργα αφρικανικής τέχνης -που κατακλύζουν το Παρίσι από τα τέλη του Ι9ου αιώνα-με την καινούρια πρωτόγονη, γωνιώδη μεταχείριση της φόρμας.

Ο Αναλυτικός Κυβισμός -που κορυφώνεται ανάμεσα 1910-1912 και που είναι η πρώτη φάση του Κυβισμού -ονομάζεται έτσι γιατί αναλύει, σχεδόν διαλύει τη φόρμα, το αντικείμενο, ένα πρόσωπο, ένα πορτρέτο, μια νεκρή φύση, για να ξαναφτιάξει ένα καινούριο, μια νέα εικόνα του που ν’ ανταποκρίνεται σε μια νοητή παρά ορατή πραγματικότητα.

Ο ίδιος ο Πικάσο είπε κάποτε: «Ζωγραφίζω τ’ αντικείμενα όπως τα σκέφτομαι, όχι όπως τα βλέπω». Σε έργα του, όπως «Το Πορτρέτο του Βολάρ» (1909), διακρίνουμε την εικαστική γλώσσα του Αναλυτικού Κυβισμού: διάλυση της φόρμας, του όγκου, σε μικρά-μικρά επίπεδα που αλληλοσυμπλέκονται και που δημιουργούν μια ζωγραφική επιφάνεια τέτοια που να μοιάζει σαν χαρτί που τσαλακώθηκε πολύ προτού τελικά ξεδιπλωθεί. Τα χρώματα είναι πολύ περιορισμένα, κυρίως καφετιά, μπεζ, γκρίζα, μουντά. Τ’ αποτέλεσμα, σχεδόν ανεικονικό, δίνει την αίσθηση πως το πρόσωπο θεάθηκε από διαφορετικές γωνιές ταυτόχρονα αφού η γνώριμη φόρμα αποδίδεται με το ανάπτυγμα της επιφάνειάς του.

Ο Συνθετικός Κυβισμός που ακολουθεί (1912-1914 και μετά), ονομάζεται έτσι γιατί ο καλλιτέχνης συνθέτει στη ζωγραφική επιφάνεια διάφορα στοιχεία. Πλάι στο χρώμα που επανεμφανίζεται και στα σχήματα που είναι απλά, πλακάτα και που περιγράφουν σχηματικά και συνοπτικά τα αντικείμενα, πλάι στην επαλληλία των επιπέδων, τα οποία δημιουργούν ένα παιγνίδισμα μέσα-έξω σε χώρο ακαθόριστο, είναι και η χρήση διάφορων υλικών εκτός από την παραδοσιακή μπογιά.

‘Ετσι κομμάτια από εφημερίδες, περιοδικά, χαρτιά τοίχου, σκοινιά κλωστές, ξύλα και άλλα συνθέτονται πάνω σ’ ένα έργο που λέγεται έτσι κολλάζ, ανοίγοντας μ’ αυτό τον τρόπο νέες δυνατότητες έκφρασης που επηρέασαν τον Ντανταϊσμό, Ποπ Αρτ επηρέασαν επίσης και την εξέλιξη της γλυπτικής που άρχισε κι αυτή να χρησιμοποιεί διάφορα αντικείμενα, ιδίως βιομηχανικά, σε σύνολα, τα λεγόμενα Assemblages.

Και η κυβιστική γλυπτική υπήρξε επαναστατική, γιατί ο όγκος τυγχάνει μιας ιδιάζουσας μεταχείρισης. Οι συνεχείς επιφάνειες και η ενότητα του όγκου, της φόρμας καταργείται, γιατί κατατεμαχίζονται σε μικρότερα στοιχεία έτσι που η φόρμα γίνεται πρισματική. ‘Ετσι όσο επαναστατική υπήρξε η κυβιστική ζωγραφική άλλο τόσο στάθηκε η κυβιστική γλυπτική. Και στην τέχνη αυτή η μεταχείριση του όγκου είναι ιδιάζουσα, αφού παίρνει καινούρια μορφή με επί μέρους πρισματικούς όγκους και γεωμετρικές αιχμηρές επιφάνειες και επίπεδα με τεμαχισμού που δημιουργούν βαθιά βαθουλώματα και σκιές, όπως στο έργο «‘Άνδρας με Μαντολίνο» (1917) του Γάλλου γλύπτη Ζακ Λίψιτς (1891-1973).

Ευχαριστώ το site http://www.istoriatexnis.1sweethost.com/kybismos.htm