“Εργαστήριο δημοκρατικής παιδείας στο 1ο ΣΔΕ Λάρισας με την ευκαιρία της επετείου της 17 Νοέμβρη 1973 (εξέγερση Πολυτεχνείου)”.

Ενόψει της επετείου της 17 Νοέμβρη η κοινότητα εκπαιδευομένων και εκπαιδευτικών του 1ου ΣΔΕ Λάρισας ελαβε την απόφαση για την διοργάνωση ενός "εργαστηρίου δημοκρατίας". Πιο συγκεκριμένα, αποφασίστηκε η υλοποίηση δραστηριότητας με εφαρμογή της φιλοσοφίας "μια ταινία ... μια συζήτηση", μιας δραστηριότητας, δηλαδή, που θα περιλαμβάνει παρακολούθηση μιας ταινίας και στη συνέχεια συζήτηση επάνω και με αφορμή την ταινία. Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε να προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Δικτατορία στην Ευρώπη- ενάντια στην λήθη» (διαθέσιμο στην διαδικτυακή τηλεόραση της ΕΡΤ). Θέμα του ντοκιμαντέρ οι δικτατορίες σε 3 ευρωπαϊκές χώρες: Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα, ένα θέμα που προσφέρει στον θεατή, αλλά και στον εκπαιδευόμενο, πολλές δυνατότητες για απόκτηση ιστορικών γνώσεων, αλλά και για διεξαγωγή κριτικών συγκρίσεων και φυσικά για την κατανόηση της ουσίας της δημοκρατίας. Έτσι, ειδικότερος σκοπός της δραστηριότητας ορίστηκε η ανάδειξη της αξίας και της σημασίας δημοκρατίας μέσα από την αποδόμηση της δικτατορίας, στόχος για τον οποίο η συγκεκριμένη ταινία είναι απολύτως ενδεδειγμένη. Στην προετοιμασία της δραστηριότητας, δημιουργήθηκε μια μικρή "τράπεζα ερωτήσεων" απο τους εκπαιδευτικούς η οποία επρόκειτο να αξιοποιηθεί μετά την παρακολούθηση της ταινίας και προκειμένου οι ομάδες να καταλήξουν σε διαπιστώσεις και συμπεράσματα. Για να μελετήσετε κι εσείς ολόκληρη την δραστηριότητα, να την αξιοποιήσετε και φυσικά να μας αποστείλετε σχόλια και παρατηρήσεις, διαβάστε πιο κάτω.

 “Εργαστήριο δημοκρατικής παιδείας με την ευκαιρία της επετείου της 17 Νοέμβρη 1973 (εξέγερση Πολυτεχνείου)”
Μια εκπαιδευτική δραστηριότητα του 1ου ΣΔΕ Λάρισας

Περιεχόμενο και γενικός σκοπός της δραστηριότητας: Οι εκπαιδευόμενοι παρακολουθούν σε ένα πρώτο μέρος της δραστηριότητας την ταινία «Δικτατορία στην Ευρώπη- ενάντια στην λήθη» (εντοπίζεται με αναζήτηση στην webtv της ΕΡΤ) και απαντούν στις παρακάτω ερωτήσεις (ατομικά ή ομαδικά). Σκοπός είναι να φανεί η φύση της δικτατορίας σε 3 ευρωπαϊκές χώρες του νότου, καθώς και του καθεστώτος που ακολούθησε την πτώση της κατά την αποκατάσταση της δημοκρατίας (μετάβαση, μεταπολίτευση κλπ.), αφού αυτό διαφέρει από χώρα σε χώρα (αλλού τιμωρήθηκαν οι υπαίτιοι, αλλού όχι με διαφορετικές συνέπειες στην μετέπειτα πραγματικότητα). Στο δεύτερο μέρος διεξάγεται δομημένη συζήτηση βάσει των ερωτήσεων που ακολουθούν. Είναι δυνατό ένας/μία εκπαιδευόμενος/η να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις και όχι μόνο σε αυτές της ομάδας του. Επίσης, ο διδάσκων μπορεί να επιλέξει ερωτήσεις ή και να προσθέσει (παράλληλα με επεξηγήσεις, διευκρινίσεις κλπ.) σε ένα γενικότερο πλαίσιο ευελιξίας που χαρακτηρίζει το σχεδιασμό της δραστηριότητας.

Στόχοι:

• Να συνδέσουν κατ’ αρχάς οι εκπαιδευόμενοι την επέτειο με το ιστορικό φαινόμενο της επταετούς δικτατορίας και αυτό με την ελληνική και τη γενικότερη ευρωπαϊκή ιστορία, στην οποία επίσης εμφανίζονται δικτατορικά καθεστώτα
• Να εμβαθύνουν στη φύση της δικτατορίας μέσα από 3 περιπτώσεις τις οποίες θα κατανοήσουν ξεχωριστά αλλά και θα συγκρίνουν
• Να γνωρίσουν μηχανισμούς και τρόπους επιβολής από μία δικτατορία, καθώς και το στάδιο μετά την πτώση της
• Να συγκρίνουν δικτατορία με δημοκρατία αναγνωρίζοντας ότι η χειρότερη δημοκρατία είναι προτιμότερη από την καλύτερη δικτατορία
• Να μάθουν να παρακολουθούν μια ταινία τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ) με προσοχή και επιμέλεια
• Να μάθουν να συμμετέχουν με δημοκρατικό τρόπο σε συζήτηση
  
  
• Να αποκτήσουν ικανότητα στοχασμού, κριτικής σκέψης και αυτογνωσίας
  
  
  

  Κατάλογος ερωτήσεων

  Παρακολουθήστε την ταινία και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις ατομικά ή ομαδικά

  
  Μέρος Ισπανίας

  1. Μπορούμε και γιατί να μιλάμε για τη δεκαετία του 70 ως το τέλος των δικτατοριών στην Ευρώπη;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  2. Ποιο σπουδαίο νομικό πρόβλημα τίθεται μετά από την πτώση μιας δικτατορίας;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  3. Τι αφηγείται ο πρώτος Ισπανός μάρτυρας της ταινίας;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  4. Τι σημαίνει μαζικός/ομαδικός θάνατος σε μια δικτατορία;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  5. Γιατί βλέπουμε όργανα βασανισμού στην ταινία;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  6. Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της δικτατορίας του Φράνκο στην Ισπανία σε σχέση με τις άλλες σύγχρονες δικτατορίες στην Ευρώπη, όσον αφορά:

  • Στη διάρκειά της
  • Στις συνθήκες που επικρατούσαν
  • Στον τρόπο που τερματίστηκε
  • Στο πώς αντιμετωπίστηκαν οι υπαίτιοι μετά

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  7. Ποιες είναι οι διαφορετικές απόψεις περί της αμνηστίας μετά τη δικτατορία;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  8. Απασχολείται η ισπανική κοινωνία ακόμη και σήμερα με την δικτατορία και πώς εκφράζεται αυτό σε πολιτικό επίπεδο; Πού οφείλεται η ανησυχία;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  9. Ποια η γενική στάση της Εκκλησίας;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  10. Σχολιάστε τη στάση του Ισπανού ποιητή

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  
  

  Μέρος Πορτογαλίας

  
  
  

  11. Ποιος ήταν ο βασικός υπεύθυνος για το δικτατορικό καθεστώς στην Πορτογαλία;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  12. Πόσα χρόνια διήρκεσε και πότε έληξε η δικτατορία στην Πορτογαλία; Πότε είχε ξεκινήσει;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  13. Πότε κατασκευάστηκε η γέφυρα της Λισαβόνας, τι ονομασία είχε αρχικά και πώς μετονομάστηκε στη συνέχεια;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  14. Ποιοι ήταν άμεσα υπεύθυνοι για την πτώση της δικτατορίας στην Πορτογαλία;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  15. Εναντίον ποιών χωρών έκανε αποικιακό πόλεμο η Πορτογαλία;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  16. Ποια ήταν τα 3 βασικά σημεία του Κινήματος των Ενόπλων Δυνάμεων της Πορτογαλίας;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  17. Ποιος ήταν ο Ζορζ Σαμπάιο;

  ……………………………………………………………………………………………………….

  ……………………………………………………………………………………………………….

  Μέρος Ελλάδας

  18. Με τις τακτικές ποιών έμοιαζαν οι τακτικές που ακολούθησαν οι δικτάτορες;
       ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  
  

  19. Για ποιο λόγο θεμελιώθηκε και σταθεροποιήθηκε η Δημοκρατία στην Ελλάδα;
       ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
  20. Ποιο το πρόσχημα για το πραξικόπημα του 1967;

  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  21. Τι οδήγησε στην πτώση της Δικτατορίας;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  22. Κατά τον Κ. Μητσοτάκη, ποια ήταν τα χαρακτηριστικά που βοήθησαν στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

  23. Τι σημαίνει αμνηστία;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  24. Πως τελειώνει πάντοτε η επέτειος του Πολυτεχνείου;

  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  25. Ποιος ο λόγος δημιουργίας της τρομοκρατικής οργάνωσης «’17 Νοέμβρη’», σύμφωνα με τα μέλη της;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  26. Τι απεικόνισε ο Πικάσο;

  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  27. Ποια κοινά στοιχεία υπάρχουν μεταξύ των δικτατοριών;

  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

  28. Πώς εξηγείται ο δήθεν πορτογαλικός έπαινος προς τον δικτάτορα Σαλαζάρ; Τι πρέπει να προσέχει ο κάθε πολίτης σήμερα;

  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

  
  
  

  Απαντήσεις

  1. Ναι, γιατί στο διάστημα 74-5 πέφτουν οι τρεις δικτατορίες, ισπανική, πορτογαλική, ελληνική
  2. Η απονομή δικαιοσύνης μέσω απόδοσης ευθυνών στους πρωτεργάτες της δικτατορίας ώστε να υπάρξει και αποκατάσταση των θυμάτων. Το επόμενο διάστημα ονομάζεται συνήθως μετάβαση, αποκατάσταση, μεταπολίτευση κλπ.
  3. Ένα προσωπικό-οικογενειακό δράμα θυματοποίησης από τη δικτατορία του Φράνκο
  4. Μαζικές εκτελέσεις αντιπάλων που το καθεστώς θεωρεί εχθρούς. Ως εκ τούτου προκύπτουν και οι λεγόμενοι ομαδικοί τάφοι, τα τεράστια νεκροταφεία με αγνώστους κλπ., όλα αυτά γνωστά και από το ναζισμό
  5. Γιατί κάθε δικτατορία υποβάλλει σε βασανιστήρια τους αντιπάλους της
  6. Στη διάρκειά της (1939-1975 34 χρόνια)

  Στις συνθήκες που επικρατούσαν (ιδαίτερα βίαιη)

  Στον τρόπο που τερματίστηκε (θάνατος του Φράνκο-όχι εξέγερση)

  Στο πώς αντιμετωπίστηκαν οι υπαίτιοι μετά (καμία ποινή)

  7. υπέρ: για να προχωρήσει η κοινωνία, όχι στην εκδίκηση, συγχώρεση – κατά: έπρεπε να τιμωρηθούν οι ένοχοι, να τιμηθούν τα θύματα, να βιωθεί το πένθος
  8. Απασχολείται και μάλιστα πάρα πολύ. Παρατηρούμε ότι ο σοσιαλιστής Ζαπατέρο (απόγονος θύματος) θέλησε να αποκαλύψει τις πληγές της δικτατορίας του Φράνκο με νόμο του 2007, ενώ ο δεξιός Αθνάρ αντιτίθεται (απόγονός στρατηγού) επισημαίνοντας ότι η μνήμη είναι προσωπική και ότι η ιστορία δεν ξαναγράφεται. Ωστόσο, κανείς δεν φαίνεται ευχαριστημένος σήμερα. Όλα αυτά οφείλονται πιθανόν στο ότι δεν υπήρξε τιμωρία μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ισπανία. Η Ελλάδα έδωσε πιο αποτελεσματική λύση με την δίκη και την κάθειρξη των υπαιτίων.
  9. Υπέρ των εθνικιστών
  10. Όπως και σε άλλες χώρες, οι ποιητές εξυμνούν την δημοκρατία
  11. Ο Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, ο οποίος ήταν αρχικά υπουργός Οικονομικών και στη συνέχεια Πρωθυπουργός.
  12. Διήρκεσε 48 χρόνια και έληξε στις 25 Απριλίου του 1974.Είχε ξεκινήσει το 1926 (το βρίσκουμε με αφαίρεση 1974 – 48).
  13. Το 1966. Αρχικά ονομάστηκε γέφυρα «Σαλαζάρ» και, μετά την πτώση του καθεστώτος, «γέφυρα της 25^ης Απριλίου».
  14. Εξεγερμένοι Στρατιωτικοί, ανάμεσα στους οποίους ο λοχαγός Σαλγκουέιρο Μάια και ο στρατηγός Ντελγκάδο.
  15. Εναντίον της Αγκόλας, Γουϊνέας και Μοζαμβίκης, για να διατηρήσει τον έλεγχο των αποικιών της στην Αφρική.
  16. α) Αποκατάσταση της δημοκρατίας β) Λύση στο θέμα της αποικιοκρατίας γ) Ανάπτυξη της χώρας
  17. Συνήγορος των ανθρώπων που εκδιώχθηκαν από το δικτατορικό καθεστώς. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας διετέλεσε δήμαρχος Λισαβόνας και Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
  18. Με τις τακτικές των ακροδεξιών του Εμφυλίου.
  19. Αποδόθηκε δικαιοσύνη και φυλακίστηκαν οι υπεύθυνοι, κάτι που δε συνέβη στην Ισπανία και την Πορτογαλία.
  20. Με το πρόσχημα ότι προστατεύουν το κράτος από τον κίνδυνο του κομμουνισμού, έχουν την υποστήριξη των ΗΠΑ.
  21. Το Κυπριακό Ζήτημα και το ολοένα αυξανόμενο και εντεινόμενο φοιτητικό κίνημα καθώς και η αποχώρηση των δυνάμεων των ΗΠΑ ως βοηθών της Ελλάδας.
  22. Η νομιμοποίηση του κομμουνιστικού κόμματος και η ικανότητα που έχουμε ως λαός να ‘ξεχνάμε γρήγορα’.
  23. Κάθε εκούσια ενέργεια για μη υπενθύμιση.
  24. Με το προσκλητήριο των νεκρών και μια πορεία στο κέντρο της Αθήνας που καταλήγει στην αμερικανική πρεσβεία ως διαμαρτυρία για την ανάμειξη τους στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας.
  25. Μια ομάδα ακροαριστερών θεωρώντας ότι η δικαιοσύνη είχε συνεργαστεί με την δικτατορία αποφάσισε να εκδικηθεί.
  26. Απαθανάτισε τον φασιστικό βομβαρδισμό της πόλης της Γκερνίκα το 1937.

  27) Αυταρχισμός, στήριξη από την εκκλησία και την αστυνομία, αλληλοϋποστήριξη, αντικομμουνισμός, μονοκομματισμός, βιαιότητα και βασανιστήρια εναντίον των αντιπάλων, εξορίες (αυτά δεν υπάρχουν στην δημοκρατία, ΕΣΤΩ κι αν συνεχώς κατηγορούμε την δημοκρατία)

  28) Κρίση ταυτότητας. Δηλαδή μία χώρα/λαός σε κρίση στρέφεται προς τον εαυτό του, δίνοντας έμφαση στην έννοια του έθνους και σε αυτούς που θεωρούν ότι έχουν χειριστεί το έθνος άριστα (=δικτάτορες). Ο κάθε πολίτης πρέπει, λοιπόν, να προσέχει ειδικά σε περίοδο κρίσεων μήπως βρεθούν ακραία στοιχεία που θα παραστήσουν τους προστάτες του έθνους, αλλά, ως συνήθως, θα καταπιέσουν την κοινωνία.

  
  

  Παραγωγή ερωτήσεων: Ιωάννα Λειβαδίτου, Βασίλης Παπαγεωργίου, Ναταλία Καραδημητρίου, Οικονόμου Κωνσταντίνος

  Σύνταξη: Οικονόμου Κωνσταντίνος